TR | RU | UK | BE | EN |

Араб жазуы

араб жазуы
консонантты

Тілдері:

арабша, парсыша, күрдше, ұйғырша, урду

Шекара:

Арабия түбегі, Таяу Шығыс, Орталық Азия, Солтүстік Африка

Кезең:

V ғасырдан бастап

Статусы:

қолданылыста

Жазу бағыты:

солдан оңға

Белгілер:

28

Шығу тегі:

Ханааней жазуы

Финикийлік Арамейлік Сириялық Арабша Юникод диапазоны:

U+0600 — U+06FF
U+0750 — U+077F
U+FB50 — U+FDFF
U+FE70 — U+FEFF

ISO 15924:

Arab (#160)

Араб тілі деген сөздің арабша жазылуы. (әлғарабиа)

Жазу түрелі Бұл үлгіні: қарау • талқылау • 

Араб жазуы (араб.: أَبْجَدِيَّة عَرَبِيَّة‎ абджәдия арабия) — ежелгі Вавилониядағы (б.з.б. 2000-шы ж.) аккад, шумер тайпаларының жазба әріптері негізінде пайда болған көне жазулардың бірі. Оңнан солға қарай жазылады. Бас әріптері болмайды. Әріптер бір-біріне қосылып жазылады.

Араб жазуында 28 әріп бар. Олардың үшеуі (а, и, у) созылыңқы дауысты дыбыстарды, қалғандары дауыссыз дыбыстарды бейнелейді. Дауыссыз дыбыстардың асты-үстіне харакаттар (көмекші белгілер) қойылады. Бұл белгілер Құранда, сөздікте, оқу құралдарында міндетті түрде қойылып, ал қалған кездерде қойылмауы мүмкін.

Құснихат үлгілерінде Араб жазуының сулс, куфа, сулх, парсы, диуани, насталих, т.б. түрлері пайдаланылады.

Араб жазуы қазіргі кезде барлық араб елдерінде, ислам дінін ұстанатын бірқатар мемлекеттерде (Индонезия, Үндістан, Иран, Ауғанстан, Кавказ елдері және Орта Азия, т. б.) қолданылады.

Мазмұны

• 1 Араб жазуының тарихы
• 2 Әріптер кестесі
• 3 Қосымша белгілер
  • 3.1 Лигатуралар
• 4 Абджәд - Дауыссыз әріптерді белгілеу жүйесі
• 5 Юникодтағы белгіленуі
• 6 Транслитерациясы
• 7 Клавиатура
• 8 Дереккөздер

Араб жазуының тарихы

Араб тілінің жазылу тарихына келер болсақ, жаһилиет дәуірінде арабтарда жазу дамыған жоқ. Арабтар өз араларында тек келісімшарттар жасаған уақытта ғана жазатын еді. Сонымен бірге басшылар арасындағы хаттар. Бәдәуи арабтар хат жазуды намыс санап тек жаттап алатын.

Келісімшарттар мен хаттардан басқа жәһилиет дәуірінің шайырлары өз шығармаларын қағазға түсіретін.

Йемен халқы б.з.д. 1000 жыл бұрын жазу қолданған. Діни қағидалар мен заңдарын тастарға қашап жазған. Бірақ жазуды күнделікті өмірде қолданғаны туралы нақты мәлімет жоқ.

Қазақстанда Араб жазуы ислам діні арқылы 7-9 ғ-лар аралығында таралған. Әл–Фараби, Қожа Ахмет Ясауи, С. Бақырғани т. б. ғұламалар Араб жазуын өздері туып-өскен орталарында үйренгені, сол дәуірлерде арабша оқытатын медреселер болғанын көрсетеді. Араб жазуы алғашқыда “қадым”, кейін “төте” жазу үлгілері түрінде Қазақстанда 1928 ж-ға дейін пайдаланылып келді.

Әріптер кестесі

Араб жазуы
ا    ب    ت    ث    ج    ح
خ    د    ذ    ر    ز    س
ش    ص    ض    ط    ظ    ع
غ    ف    ق    ك    ل
م    ن    هـ    و    ي
						’алиф	’ / ā	/aː/	ـا	ـا	ا	ا
бā’	b		ـب	ـبـ	بـ	ب
тā’	t		ـت	ـتـ	تـ	ت
с̱а̄’	th		ـث	ـثـ	ثـ	ث
джӣм	j (ǧ, g)	,	ـج	ـجـ	جـ	ج
х̣а̄’	ḥ		ـح	ـحـ	حـ	ح
х̮а̄’	kh (ḫ)		ـخ	ـخـ	خـ	خ
да̄ль	d		ـد	ـد	د	د
з̱а̄ль	dh (ḏ)		ـذ	ـذ	ذ	ذ
ра̄’	r		ـر	ـر	ر	ر
за̄й (зайн) / zāy	z		ـز	ـز	ز	ز
сӣн	s		ـس	ـسـ	سـ	س
шӣн	sh (š)		ـش	ـشـ	شـ	ش
с̣а̄д	ṣ	ˤ	ـص	ـصـ	صـ	ص
д̣а̄д	ḍ	ˤ	ـض	ـضـ	ضـ	ض
т̣а̄’	ṭ	ˤ	ـط	ـطـ	طـ	ط
з̣а̄’	ẓ		ـظ	ـظـ	ظـ	ظ
‘айн	‘		ـع	ـعـ	عـ	ع
ғайн	gh (ġ)	()	ـغ	ـغـ	غـ	غ
фā’	f	()	ـف	ـفـ	فـ	ف
қа̄ф	q	()	ـق	ـقـ	قـ	ق
к̣а̄ф	k	()	ـك	ـكـ	كـ	ك
ля̄м	l		ـل	ـلـ	لـ	ل
мӣм	m		ـم	ـمـ	مـ	م
нӯн	n		ـن	ـنـ	نـ	ن
һā’	h		ـه	ـهـ	هـ	ه
уāу	w / ū / aw	, /uː/, /aw/, , ,	ـو	ـو	و	و
йā’	y / ī / ay	, /iː/, /aj/, , , және	ـي	ـيـ	يـ	ي

Қосымша белгілер

сөз аяғында	сөз ортасында	сөз басында	бөлек жазылуы	атауы	транслитерациясы	транскрипциясы
ﺀ				هَمْزَة Һамза	’
ﺄ		ﺃ
ﺈ		ﺇ
ﺆ		ﺅ
ﺊ	ﺌ	ﺋ	ﺉ
ﺔ	—		ﺓ	تَاء مَرْبُوطَة та̄’ марбӯт̣а	—	/
ﻰ	—		ﻯ	أَلِف مَقْصُورَة ’алиф мак̣с̣ӯра	а̄	/

1. Һамза
2. Та марбута («сөз соңындағы та»)
3. Алиф максура («қысқартылған алиф»)

Лигатуралар

Араб жазбасында лигатураларды кең таралған. ләм + ’әлиф лигатурасы жазылуы бір түрде жазылуы міндетті лигатураға жатады, оның екі түрі бар. Басқа лигатуралар (йā’ + мӣм, etc.) ерікті түрде жазылады.

Контеккстік формалары				Атауы
Аяғы	Ортасында	Басы	Жеке
ﻼ		ﻻ		ләм + ’әлиф

Абджәд - Дауыссыз әріптерді белгілеу жүйесі

28 әріптің, әліф-тен басқасы дауыссыз болып табылады. Әріптердің оқылуы әріптің сөздің ішінде орналасуына байланысты өзгеріп тұрады.

Алиф — араб алфавитіндегі жалғыз дауысты дыбысты әріп.

Юникодтағы белгіленуі

дауыссыздар																													дауыстылар
ء	ب	ت	ث	ج	ح	خ	د	ذ	ر	ز	س	ش	ص	ض	ط	ظ	ع	غ	ف	ق	ك	ل	م	ن	ه	و	ي	ة	ا	و	ي	ى	араб әріптері
’	б	т	с̱	дж	х̣	х̮	д	з̱	р	з	с	ш	с̣	д̣	т̣	з̣	‛	г	ф	к̣	к	л	м	н	х	в	й	-	а̄	ӯ	ӣ	ā	кириллизациясы
ʾ	b	t	ṯ	ǧ	ḥ	ḫ	d	ḏ	r	z	s	š	ṣ	ḍ	ṭ	ẓ	ʿ	ġ	f	q	k	l	m	n	h	w	y	ẗ	ā	ū	ī	ỳ	станд.	латинизациясы
'			th	j/g	7	kh		dh				sh	9		6	dh	`	gh		8/9								ah		oo	ee	a	интернеттегі
2						5						ch	4	9		6'/8	3	3'		g								eh	aa	ou/uu	ii	y

Араб жазуының латиницаға транслитерация жүйесі ISO 233 халықаралық стандартта белгіленген. .

Клавиатура

Windows Macintosh

1987 жылдан бастап компьютер клавиатурасында араб әріптердің стандартты орналасуы ASMO-663 қабылданған. Бірақ осы күнге дейін әртүрлі компьютер жүйелерінде әріптердің стандарталмаған орналасуы қолданылады. Қазіргі таңда ең кең таралған орналасуы - IBM OS/2 және Microsoft Windowsтағы стандарттар. Бұларға MSX компьютерлердегі және MS-DOSтың араб нұсқасындағы, Linuxта негізделген компьютерлердің клавиатурасы сәйкес келмейді.

Дереккөздер

1. ↑ Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3
2. ↑ Тарих әл-Әдәб әл-Араби. Араб әдебиетінің тарихы. 1-том. Карл Брокельман. Араб тіліне аударған: Абдулхалим әл-Нажжар. Дар әл-Мағариф баспасы. Каир. 63 бет.
3. ↑ Мұхтар Әуезов энциклопедиясы — Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011 жыл. ISBN 978-601-282-175-8
4. ↑

Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет.

қ • т • ө Араб тілі · العربية
Жалпы мәліметтер	Араб тілі · Әліппесі · Араб жазу жүйесінің тарихы · Араб тілінің өзге тілдерге әсері
Әліппесі	Араб сандары · Шығыс сандар · Харакаттар  · Һамза · Та̄’ марбӯт̣а  · Әлиф мақсура
Әріптері	Әлиф  · Бə̃′  · Тə̃′  · Сə̃′  · Жӣм  · Хə̃′  · Хā′  · Дə̃л  · Зə̃л  · Рā′  · Зə̃′  · Сӣн  · Шӣн  · Сāд  · Дāд  · Тā′  · Зā′  · ′Әйн  · Ғайн  · Фə̃′  · Қāф  · Кə̃ф  · Лə̃м  · Мӣм  · Нўн  · Ўәў  · Һə̃′  · Йə̃′
Эралар	Көне заман араб тілі  · Классикалық араб тілі  ·
Диалекттері	Сицилия-араб тілі  · Андалусия-араб тілі
Стандартталған	Бүгінгі күнгі стандартты араб тілі
Діни	* Яһуди-араб
Академиялық	Араб әдебиеті · Арабша атаулар
Лингвистикалық	Араб тілі фонологиясы · Қамария және шамсия әрібтері · ʾИʿрāб · Араб тілі емлесі  · Транскрипция

араб жазуы

---

Араб жазуы Туралы Ақпарат

---

---

Араб жазуы
Араб жазуы
Араб жазуы Сіз қарап жатырсыз субъектісі

There are excerpts from wikipedia on this article and video